Overlijden in Nederland

Uitvaart is een  onderwerp waar 2e generatie Marokkanen op korte termijn mee te geconfronteerd zullen worden. Daarom  is het belangrijk om te weten hoe het uitvaart proces in elkaar steekt zodat bij het overlijden van iemand, je ergens op terug kunt vallen. Veel mensen zullen niet over hun dood of die van hun ouders hebben stilgestaan en in gevallen dat dit plotseling gebeurd word je overmand door emoties terwijl er wel van je verwacht word zaken af te handelen. Door over je dood en die van je ouders/naasten na te denken kun je je mentaal erop voorbereiden, zodat je straks niet overmand door emoties als en zonder kennis van zaken moet afwikkelen.

Het overlijden

Indien hij/zij thuis overlijd dan bel je eerst de huisarts, deze zal de dood constateren al waarna de gemeentelijke lijkschouwer langskomt voor de formaliteit. Soms komt er ook politie mee, wees niet ongerust het is slechts een formaliteit. De lijkschouwer geeft verklaring af van natuurlijk of onnatuurlijke dood. Bij onnatuurlijke dood (ongeluk, misdrijf etc..) bepaald de Officier van Justitie wanneer het lichaam word vrijgegeven. Tot die tijd kan de familie niet over het lichaam beschikken, hooguit aangeven dat het niet islamitisch is om autopsie te doen, maar de officier van justitie heeft de volledige beschikking over stoffelijk overschot en kan bepalen of autopsie noodzakelijk is. Bij natuurlijke dood, is het “simpeler”.

Verzekeraar 

Indien de persoon in kwestie verzekerd was, moet je contact op nemen met zijn verzekeraar in Marokko (Nederlandse verzekeraars keren geld uit, maar vaak pas nadat er een akte van erfrecht is overlegd). De Marokkaanse verzekeraar zal je vragen om een aantal gegevens, naam, verzekerde nummer, adres, telefoon nummer in Nederland. Als ook naam, adres, telefoonnummer in Marokko. Zorg dus dat je die gegevens bij de hand hebt. Marokkaanse verzekeraars hebben contracten met grote Nederlandse uitvaartbedrijven, voor regio Amsterdam is dat PC Hooft te Amsterdam (o.a. bank Chaabi). Deze doen echter alleen iets zodra ze van de verzekeringsbedrijf opdracht hebben gehad. Om die reden is het belangrijk om gelijk als iemand overlijd te beginnen met bellen, want anders kan de stoffelijke overschot zomaar een aantal dagen zonder koeling blijven waarna het begint te ontbinden, wat je leed nog groter zal maken. Met andere woorden er gebeurd helemaal niets zolang jij geen actie onderneemt. Men hoeft dan alleen te bepalen waar men het stoffelijk overschot wil opbaren, thuis of in uitvaartcentrum. Het laatste is erg prijzig en word door Marokkaanse verzekeraars niet vergoed.

Uitvaartbedrijf

Zodra het  uitvaartbedrijf de opdracht hebben gehad zullen ze contact met je opnemen, ze zullen je vertellen dat het stoffelijk overschot naar hun bedrijf word overgebracht, door hun Islamitische (speciale!) medewerkers word gewassen en in de kist word gelegd. Tevens zullen ze je aangeven dat er beperkte mogelijkheden zijn om het stoffelijke overschot te bezoeken. Echter moet je hierin wel onderhandelen zodat je gemoedsrust vind en afscheid kan nemen. (indien wenselijk want het blijft slechts het stoffelijk overschot!)

Ritueel wassen

Bij wassen kunnen bij mannen alleen mannen en bij vrouwen en alleen vrouwen aanwezig te zijn, echter zullen ze dit vaak niet willen. Immers men mag niet rouwen tijdens het wassen. Los van het feit dat er maar één persoon mag wassen en een ander alleen mag assisteren. Indien jij of je familie zich niet kunnen inhouden of het niet kunnen aanzien, doe jezelf en de wassende medewerker een lol en ga niet toekijken!

De kist

Nadat ze klaar zijn met wassen, zullen ze het stoffelijk overschot in de kist leggen. Schrik niet kist bestaat uit een houten buitenkist en een zinken binnenkist, dit is ivm internationale transport regels . Het stoffelijk overschot zal in een laken gewikkeld zijn en vaak zal het gezicht nog zichtbaar zijn. Ga niet met je vuile handen hier aan zitten. Je kunt er voor kiezen om het stoffelijk overschot te kussen (b.v. voorhoofd), maar dat had je beter kunnen doen voordat het gewassen was, immers het lichaam is nu ritueel gewassen en je moet voorkomen dat je dat vervuild. Zorg er ook voor dat er geen vreemden bij zijn, immers het laatste stoffelijke overschot kan gebruiken iemand die er naast staat die wrok of haat koestert. Doe je gebed (wierook kan je doen na overleg met uitvaartvereniging , maar praat vooral met de wassende medewerkers want die weten als geen ander hoe je moet handelen. (qua bidden, richting etc..) Sluit de kist Nadat je klaar bent (medewerkers zullen aangeven dat tijd voorbij is…) kies er dan voor om het gezicht te wikkelen en de houten kist te sluiten. Hierdoor weet je zeker dat er niets met het lichaam gebeurd. Let ook eens op hoe het gezicht keek voor het wassen en na het wassen, je zult een gloed van vredigheid zien, die jaloersmakend is. (zie laatste stuk)

Gebed in moskee 

Hierna zal men de kist overbrengen naar een Moskee waar gebeden zal worden. In overleg (en tegen bij betaling) kan dat je moskee van keuze zijn. Na het gebed zullen alle mensen je condoleren, dit kan zeer emotioneel zijn (zeker indien het allemaal vreemden zijn) schaam je niet en ga je emoties niet onderdrukken, maar laat je niet jankend op de grondvallen, ga niet stampen, schelden etc..etc.. Immers de overledene is op een plek waar jij eigenlijk jaloers op moet zijn. Hierna gaat de kist terug naar uitvaartbedrijf.

Verzegeling van de kist

Vraag aan uitvaartbedrijf dat je wens is dat kist zo snel mogelijk verzegelt word en of je daarbij aanwezig mag zijn. Bij verzegeling begint men eerst met zinken binnenkist dicht te solderen of te lijmen, dat moet luchtdicht namelijk. Daarna word de houten deksel gedicht, dit doen ze met een accuboor machine, dus dat is normaal. Hierna gebruiken ze zegelvloeistof (soort harde kaarsvet) waarmee ze de een bovenste en een onderste schroefpunt verzegelen. Aangezien dit de laatste mogelijkheid is om getuige te zijn van het stoffelijk overschot gewikkeld in doek, zal je gevoelsmatig hierbij willen zijn, ga niet het gezicht blootleggen en huilen, want daarmee doe jij jezelf en de overledene veel pijn. Begin administratieve proces Na dit proces komt de administratieve afwikkeling. Je krijgt van uitvaartbedrijf een pak papier mee, die allemaal belangrijk zijn. Je moet naar consulaat met dat pak papier en met familie boekje en “card national” (of nummer er van), hier doe je aangifte van overlijden. Hun schrijven een proces-verbaal die je mee krijgt (zeer belangrijk document!!) en nemen de “card national” in beslag, het blijft overheidseigendom. Reis naar Marokko Na een verloop van tijd (uren t/m dagen) zul je gebeld worden door uitvaartbedrijf die je kan vertellen wanneer het stoffelijk overschot naar Marokko word gevlogen, vrijwel altijd is dat zo gepland dat jullie met zelfde vlucht mee kunnen. Echter afhankelijk van de verzekeraar kan er maar één tot een paar eerste bloedlijn familie mee (echtgenoot en/of kinderen). Daarom is nu al voorbereiding belangrijk zodat je geld achter de hand hebt om tickets te kopen voor eventuele echtgenoten e.d.

Aankomst in Marokko

Als je aankomt in Marokko zal het uren duren voordat ze het stoffelijk overschot mee geven, de gendarmerie zal eerst een procesverbaal moeten schrijven, als het via de verzekering is gegaan zal de ambulance al klaar staan (als je het zelf regelt moet iemand deze voor je regelen!!!!). De stoffelijke overschot ambulance medewerker is je vriend voor die dag (of indien na zonsondergang en de dag erna), hij kan je alles vertellen wat je wil weten over de afwikkeling. Geef hem dan ook een fooi indien je tevreden bent over hem en vraag zijn mobiel meteen want die heb je straks en bij vragen nodig.

Reis van het vliegveld naar huis in Marokko

Nadat het lichaam is vrijgegeven rijd je er mee naar de stad/dorp/gehucht waar je woont. Onderweg kan het voorkomen dat de ambulance word aangehouden, maar de proces-verbaal (en overige papier werk) geeft je recht op vrije doorgang. Aangifte stoffelijk overschot in woonplaats Bij aankomst zul je eerst declaratie moeten doen van het feit dat je een stoffelijk overschot naar je huis brengt. (ongeacht tijdstip!!! de ambulance medewerker zal anders niet meewerken!). Je gaat met ambulance en al in de stad naar de hoofdpolitie bureau (hij zal exact weten waar) of ingeval gehucht/dorp naar hoofdbureau van Gendarmerie (dat zal hij meestal ook wel weten, maar vooraf zelf informeren kan geen kwaad). Controle verzegeling Daar worden je gegevens genoteerd (in de stukken staat wie de hoofdverantwoordelijke begeleider is, die moet dus in persoon aanwezig zijn). Ze zullen (formeel moeten ze dat) controleren of de zegels van de kist niet verbroken zijn, pas dan zullen ze goedkeuring geven.

Begeleiding politie/gendarmerie

Formeel gezien moet vanaf dat moment een politieman/gendarmerie met jullie meegaan en bij jullie blijven totdat de kist is begraven. Maar goed, dat gebeurd niet altijd, als je geen gezeik wil, sta er dan op, zeker indien bij de begrafenis een goudzoeker suggereert dat een zegel beschadigd/verwijderd is en je dan echte problemen kunt verwachten. Kist mag onder geen beding geopend worden, behalve op last van rechter in Marokko!, vandaar die verzegeling in het verleden werden wapen en drugs op deze manier gesmokkeld vandaar.

Begin administratieve proces in Marokko

Op de dag dat je aankomt (of de dag erna dat ivm zonsondergang) moet je met je stukken naar de gemeente. Echter maak van de stukken eerst 5 kopietjes, die heb je allemaal nodig. De originele stukken houd je uiteraard zelf! Vroeg naar gemeentehuis! Op de gemeente vraag je naar de gemeentelijke arts/lijkschouwer. Ga WEL VROEG naar die man toe (voor openingstijd aanwezig zijn!!!), want die man moet naar elke sterfgeval in de stad/regio, dus zit vaak niet op zijn plek, terwijl je zonder hem niemand kunt begraven!

Betaling voor graf

Hij zal documenten vragen na kijken en je een papiertje geven waar je bij een ander afdeling moet betalen voor een graf (in een dorp zal dat iets anders gaan vermoed ik). In Tetouan kostte dat MAD 40 en moet je past betalen. Betaling aan grafdelver Vervolgens krijg je een kwitantie. Hiermee ga je naar de begraafplaats van keuze, je zoekt daar naar de vertegenwoordiger en geef je de kwitantie + kopie officiële stukken. Geef expliciet aan dat het om een kist gaat uit het buitenland, zodat ze een graf maken die groot genoeg is. (indien je een goede locatie wilt regelen moet je hem meevragen en een locatie aantonen). Bij hem betaal je voor het werk in Tetouan MAD 300, LET OP je hoeft daarna dus NIETS bij wie dan ook meer te betalen ook al zul je bedolven worden door aasgieren die dat wel zeggen en andere vervelende dingen tegen je roepen!

Afspraak maken voor grafbezorging huis -> begraafplaats

Zodra je hiermee klaar bent heb je alles geregeld, je moet de ambulance bellen voor het tijdstip dat ze langs moeten komen, deze laatste rit betaal jezelf (20km MAD 200). Melding doen bij politie/gendarmerie post ivm uitvaart Indien je de kist naar een huis hebt gebracht naar een huis buiten de stad, gendarmerie district, dus ‘s nachts (of ‘s ochtends) bij gendarmerie melding hebt gedaan en je gaat in de stad begraven moet je ook bij de politiebureau van dat district (vaak in de buurt) ook melding doen, deze krijgen ook een kopietje. Deze zullen dan naar de begraafplaats een agenten sturen om toe te zien.

Sadaka

Wat je ook moet doen is zorgen voor SADAKA, ik ga hier niet al te diep op in omdat dit lokaal gebonden gebruiken zijn, maar het is vaak gebruikelijk dat je (of familie) broden en gedroogde vijgen uitdeelt op de begraafplaats. (een paar honderd broden en 15 kilo gedroogde vijgen is ruim voldoende, maar dat bepaal jezelf)

Geestelijke bescherming na begrafenis

Verder nog een praktische tips vraag je familie in Marokko of ze je willen afschermen van de aasgieren op de begraafplaats, met nam nadat de kist afgedekt is met platen en men er aarde er overheen gooit, schamen mensen zich niet en zullen ze allemaal aanklampen dit is zeker frustrerend en gezien de dingen die ze roepen kan het agressie bij je opwekken (houd je in!!).

Begeleider

Man/vrouw maakt bijna niet uit.  Overigens zul je merken dat ik er vanuit ga dat het een man is die het regelt, de administratieve afwikkeling t/m keuze locatie van het graf kunnen vrouwen net zo goed, echter bij de begrafenis mogen zij niet aanwezig zijn. Na woord Tevens heb ik bewust de Islamitische gebruiken en ceremonieën buiten beschouwing gelaten, die weten mensen in je buurt beter als ook dat het regionaal gebonden is. Vergeef het mensen en medewerkers die je vertellen wat dingen allemaal kosten, je zult de indruk krijgen dat er een gouden handel is in lijken en dat is ook zo, maar daar kunnen die medewerkers niets aan doen. Dit geldt ook voor mensen die zich niet correct of verkeerd (volgens de Islam) gedragen.

Administratieve afwikkeling Marokko

Als eerste (maar volgorde is aan jezelf) dien je naar de notaris toe te gaan. Hier haal je een akte van erfrecht. Uit het familie boekje blijkt wie de erfgenamen zijn. (een bron van ruzie) De erfgenamen moeten gezamenlijk iemand uit kiezen die verantwoordelijk is voor de zakelijke afhandeling. (een bron van ruzie) De notaris in Marokko kan uiteraard niet zien of er in Nederland of in Marokko een testament is, wel zal hij bij het constateren van grote bedragen of onroerend goed je verwijzen naar de rechtbank. (bij meer dan 200.000 MAD is een testament namelijk verplicht en anders gaat de rechtbank het verdelen) Na dat je verklaring van erfrecht hebt als ook de verklaring dat jij gemachtigd bent door de nabestaanden (indien je niet enige erfgenaam bent) ga je eerst naar een schrijf/typ winkel. Daar vraag je om een geen schuld aan belastingdienst verklaring te laten typen (ze weten wat het is). Deze neem je in tweevoud mee naar de gemeente om ze te laten legaliseren. Vervolgens ga je naar de belastingdienst, daar vraag je of ze willen verklaren dat de overledene geen belastingschuld had, ze zullen vragen of jij een akte hebben die ze kunnen bestempelen en toevallig heb je die bij je. Hierna ga je naar de banken toe. In Marokko dien je alle bankrekeningen te blokkeren en vraag meteen naar de tegoeden en de andere diensten die de overledene had. (controleer ze met je afschriften). Ze zullen je vragen naar verklaring van geen belastingschuld (ook in Marokko heeft belastingdienst het eerste recht!). En indien ze alles in orde achten geef je ze het rekening nummer waar de tegoeden heen mogen als ook zullen ze je vertellen dat pas na 6 maanden de overlijdensverzekering een bedrag tbv uitvaart uitkeert. (bank Chaabi) Overigens ben jij als gemachtigde dus verantwoordelijk voor de gezamenlijke gelden, het besteden van die gelden zonder instemming van de anderen levert je een gevangenis straf op.

Onroerend goed

Voor onroerend goed (huis/grond etc..) moet je bij een advocaat zijn, zeker indien ze huurders/bewoond zijn met minderjarige kinderen want die worden goed beschermd in Marokko. Voor overschrijven/verkopen van onroerend goed heb je Akte van erfrecht, gemachtigde verklaring, familie boekje, verklaring van Consulaat als ook de originele eigendomspapieren nodig (of je moet via procederen die papieren nogmaals laten maken) Nederland In Nederland is het ongeveer hetzelfde. Via de gemeente zijn de meeste organisaties al geïnformeerd. Maar zelf benaderen kan geen kwaad en je kunt meteen verder informeren. Ga naar de bank met je legitimatie en overlijdensakte om bankrekening te bevriezen, alle incasso gemachtigde komen daarbij te vervallen (ook voor huur!) Inkomende tegoeden kunnen overigens wel worden bij geschreven. Bel ziektekosten verzekering op (of ga er langs met overlijdensakte). Bel het energie bedrijf op, deze kunnen indien je er blijft wonen kosteloos en telefonisch alles op je naam zetten. Bel waterleverancier op, en laat indien je blijft wonen op je naam zetten. Bel telefoon bedrijf op, deze kunnen telefoon op je naam zetten, je krijgt wel schriftelijk contract toe gestuurd etc.  Gebruik de bankafschriften om te zien met welke organisaties in de afgelopen jaar de persoon in kwestie te maken had en bel ze allemaal na. Schrijf een standaard briefje, waar je alleen naam+adres van instelling + relatie nummer van hoeft te beantwoorden. Verzoek ze om procedure van melding overlijden. Zorg voor voldoende kopietjes van overlijdensakte en voor de instellingen waar je te goeden hebt officiële verklaringen van erfrecht. Als eerste zullen organisaties waar tegoeden zijn je vragen om verklaring van erfrecht. Deze kost tussen de 200 en de 400 euro bij simpele geval met slechts één erfgenaam. Dit kan dus een hele dure onderneming worden, zeker indien er veel erfgenamen, onroerende zaken, ondernemingen etc.  bij betrokken zijn en er geen testament is. Maar dus eerst een inventarisatie over hoeveel het gaat, want soms kun je beter afstand doen van een erfenis, dan dat je er geld op moet gaan toeleggen. Ook kun je soms met een bank regelen dat ze zonder verklaring van erfrecht tot uitkering komt, echter moeten de nabestaanden geen ruzie hebben e.d. Ook moet je binnen 8 maanden aangifte doen bij de belasting, met name op het gebied van successierechten dien je je zaken goed te regelen, want als jij iets niet opgeeft omdat je het niet wist, maar zij het wel weten (b.v. onroerend goed of omzetten van een bedrijf) ben je strafbaar en de boetes zijn niet misselijk. Verder kan ik erg schrijven over de Nederlandse kant, zeker indien we het gaan hebben over “medehuurderschap” en je uit huis word gezet of over pensioenen en nabestaandenpensioen. Maar het voert te ver om elk aspect te bespreken, bovendien in Nederland kun je online heel helder en duidelijk deze informatie vinden. Belangrijke TIP De enige tip die ik aan iedereen wil geven, indien je inwonende bent bij je ouders of bij iemand die ziek is etc. Zorg er dan voor dat je medehuurder bent. Doe een verzoek bij de woningbouwvereniging, indien ze het afwijzen heb je gelijk een indicatie wat er met jou gaat gebeuren indien de hoofdbewoner (contractant) komt te overlijden, je word namelijk uit huis gezet (max. 6 maanden) en ze zijn niet verplicht om je vervangende woonruimte aan te bieden.

Literatuur

Goede boeken om nu al te lezen zijn: “Ziekte en dood in de Islam” ceremonieën en gedragingen geschreven door Malika Dif. ISBN 2-87446-081-8 En voor je emoties “Wees niet bedroefd” van Aaidh al Qarni. Uiteraard is de Koran hetgeen waar je rust en vrede zult vinden maar de relevante stukken vind je sneller terug in bovenstaande boeken. Wees voorbereid voor jezelf en voor je naasten, zorg dat jezelf en naasten verzekerd zijn, wijs ze erop. Het is erg schandalig indien je dood gaat en schulden en problemen achterlaat, dus zorg ervoor dat je je nabestaanden hier niet mee opzadelt. Als er iemand dood gaat Afhankelijk van waar je naaste overlijd kan er het volgende gebeuren.