Ontbinding van het huwelijk naar Marokkaans recht

In het verleden kon een Marokkaanse vrouw alleen onder strenge voorwaarden een verzoek indienen voor een echtscheiding (Tatliq). Zo was dit alleen toegestaan als hierbij 24 moslimgetuigen aanwezig waren. Dit laatste is geen verplichting meer. Voor zowel de man als de vrouw is sinds 2004 duurzame ontwrichting (Shikak) een nieuwe reden voor de ontbinding van het huwelijk.

• Als de man echtscheiding aanvraagt: Dan moet hij in zijn verzoek aantonen dat het huwelijk duurzaam ontwricht is.
• Als de vrouw echtscheiding aanvraagt: Dan moet zij in haar verzoek een van de volgende redenen aantonen:
• Het niet nakomen van de onderhoudsplicht van de man
• De aanwezigheid van een gebrek bij de man
• Schade door de man (bijvoorbeeld mishandeling of verwaarlozing);
• Afwezigheid van de echtgenoot. De man moet minstens 1 jaar afwezig zijn en zijn verblijfsplaats moet bekend zijn. Ook is dit een geaccepteerde reden als de man twee jaar gevangen zit of drie jaar vermist wordt
• Onthouding of het weigeren van omgang
• Duurzame ontwrichting
• Tamliek: de man heeft zijn vrouw gemachtigd om zichzelf te ‘verstoten’.

Alleen een Marokkaanse rechter kan een Marokkaans huwelijk ontbinden. Het verzoek moet dan ook ingediend worden bij de familierechtbank. Het echtscheidingsverzoek wordt behandeld bij de familierechtbank in aanwezigheid van twee Adl’s. In de tijd tussen dit verzoek en de daadwerkelijke echtscheiding is een verzoeningsperiode verplicht. Als er kinderen zijn doet de rechter minimaal twee verzoeningspogingen. Blijkt verzoening niet mogelijk, dan bepaalt de rechter een bedrag dat binnen dertig dagen (voor de officiële zitting) door de man betaald moet zijn. De hoogte van dit bedrag hangt af van bijvoorbeeld de uitgestelde bruidsschat en de financiële situatie van de man. Zowel de man als de vrouw zijn verplicht om aanwezig te zijn bij de echtscheidingszitting (bekrachtiging van het verzoek tot echtscheiding). In het verleden was de aanwezigheid van de vrouw bij een door de man aangevraagde scheiding niet geregeld. Alleen het geïnformeerd zijn over de verstoting was voorwaarde. Was de vrouw niet aanwezig bij de zitting, dan werd de zaak bij verstek behandeld. In het totaal duurt een Marokkaanse echtscheidingsprocedure met als reden duurzame ontwrichting maximaal zes maanden.

Erkenning

De Nederlandse wet erkent een Marokkaanse echtscheiding. Verstoting (voor 2004) werd niet geaccepteerd. De Burgerlijke Stand toetst of het huwelijk voldoet aan de Nederlandse wet. Bijvoorbeeld of de vrouw heeft ingestemd met het huwelijk. Deze toetsing vindt alleen plaats als de man de erkenning heeft aangevraagd. Als de vrouw een erkenning aanvraagt dan wordt dit altijd toegestaan.

Erkenning van een Nederlandse scheiding door Marokko

De Marokkaanse wet erkent een Nederlandse echtscheiding niet automatisch. Gescheiden voor de Nederlandse wet, betekent dat men voor de Marokkaanse wet nog steeds getrouwd is. Een bekrachtiging van een Nederlandse echtscheiding door de Marokkaanse wetgeving kan sinds 2004 alleen in Marokko. Want een verzoek tot echtscheiding kan alleen bij de familierechtbank ingediend worden. Dit kunnen betrokkenen of zelf doen of een advocaat in Marokko machtigen dit voor hen te regelen. Voor een echtscheidingsverzoek moeten de echtscheidingsdocumenten van de Nederlandse rechtbank in een gangbare taal (als Arabisch of Frans) vertaald zijn door een beëdigde tolk. Deze vertaalde akte moet gelegaliseerd worden (zie Begrippen). De Marokkaanse rechter kijkt of er een verzoeningspoging is gedaan en of de redenen overeenstemmen met de Mudawannah. Omdat de wetswijzigingen vrij nieuw zijn is op dit moment moeilijk te voorspellen hoe de Marokkaanse rechter zal besluiten. Voor de bekrachtiging door Marokko is het van belang dat de echtscheidingsgronden niet in strijd zijn met de Mudawwanah. Zo is bijvoorbeeld het toewijzen van de voogdij van de kinderen aan de vrouw in tegenspraak met het Marokkaanse familierecht. In deze situatie wordt het bekrachtigingsverzoek afgewezen.

Alimentatie/vermogen/goederen

Zowel in de ‘oude’ als in de ‘nieuwe’ Mudawwanah is de man verplicht zijn vrouw te onderhouden totdat de echtscheiding definitief is. Dus ook in de wachttijd tussen de aanvraag van een scheidingen de definitieve uitspraak. In principe heeft de vrouw na echtscheiding geen recht op alimentatie voor zichzelf. Wel moet de man aan de vrouw alimentatie voor het onderhoud van de kinderen betalen. Voor de jongen tot hij 18 jaar is en als hij onderwijs volgt tot zijn 25e jaar. Voor het meisje geldt de onderhoudsplicht totdat zij zichzelf kan onderhouden of trouwt. Voor gehandicapte kinderen geldt de onderhoudsverplichting levenslang. Goederen die worden ingebracht vòòr de huwelijkssluiting, blijven eigendom van deze persoon. Ook bij echtscheiding. Goederen, grond of ander vermogen gekocht of ontstaan tijdens het huwelijk worden, volgens de Marokkaanse wet, na de scheiding verdeeld over beide partners. In de praktijk worden goederen vaak toegekend aan diegene die als eigenaar geregistreerd staat: meestal de man. Vrouwen die tijdens het huwelijk buitenshuis hebben gewerkt kunnen aanspraak maken op een deel van het opgebouwde vermogen (Siaáyah: het recht uit ‘aanmerkelijke inspanning en arbeid’).Voor zowel de eigendommen, het vermogen en het buitenshuis werken moet bewijs geleverd worden. Het wetboek bevat regels betreffende de bewijslevering van eigendom van bepaalde goederen die behoren tot het huisraad van het voormalige echtpaar. Het blijft van belang om goederen of grond die tijdens het huwelijk zijn aangeschaft op beider naam te registreren. Als schriftelijk bewijs ontbreekt kunnen getuigen een verklaring afleggen. Een voorbeeld uit de praktijk: Een Marokkaanse vrouw scheidt in Nederland na bijna 30 jaar huwelijk van haar Marokkaanse echtgenoot. In de echtscheidingsprocedure wordt aan haar niets van het gemeenschappelijke vermogen toegedeeld. Alles gaat naar haar voormalige echtgenoot. De rechtbank besloot hiertoe omdat op grond van het Nederlandse internationaal privaatrecht de huwelijksgoederengemeenschap beheerst wordt door het Marokkaanse recht. De vrouw vraagt in een nieuwe procedure, met garantstelling van het proefprocessenfonds Clara Wichman, de boedel te verdelen op basis van gemeenschap van goederen. Zij stelt een vordering in bij de Nederlandse rechter met het verzoek om toepassing van het
volledige Marokkaanse recht in deze. Dat wil zeggen dat de Nederlandse rechter niet alleen het Marokkaanse wetboek raadpleegt, maar tevens het ongeschreven recht zoals ontwikkeld in de Marokkaanse rechtspraak. Want in Marokko zijn recentelijk uitspraken gedaan inboedel scheidingzaken die veel gunstiger zijn voor vrouwen dan voorheen het geval was. Tijdens het huwelijk zijn een aantal registergoederen aangeschaft die formeel op naam staan van de man en dus zijn eigendom zijn. De vrouw heeft gedurende haar huwelijk bijna 20 jaar als tolk buitenshuis gewerkt en heeft haar inkomsten volledig aan het huishouden besteed. De Nederlandse rechter houdt geen rekening met de on gecodificeerde delen van het Marokkaanse familierecht.