Kinderen in een Marokkaans huwelijk

Bij het gezag over de kinderen gaat het om twee soorten gezag: het feitelijke gezag(Hadana) en het juridische gezag (Wllaya). Met het feitelijke gezag wordt de dagelijkse verantwoording bedoeld. Zoals de verzorging van de kinderen. Met het juridische gezag wordt de wettelijke bevoegdheid tot vertegenwoordiging bedoeld. Het juridische gezag is zowel tijdens het huwelijk als na een echtscheiding toebedeeld aan de vader. Dit maakt het voor vrouwen lastig om bij een scheiding die niet gedragen wordt door de man, haar kinderen te houden. In de recente wetswijziging van de Mudawannah is wat betreft het verzorgingsrecht van de vrouw de leeftijdsgrens van de dochter rechtgetrokken met die van de zoon: 15 jaar. Het juridische gezag van de vader en het ontbreken van verdragen op het gebied van ontvoering, versterken de afhankelijke positie van de vrouw.

De positie van de kinderen

Voor 2004 waren er geen duidelijke bepalingen geregeld in de Marokkaanse wetgeving wat betreft de positie van kinderen. In de wijzigingen van 2004 is een nieuw artikel opgenomen waarin geregeld is welke plichten ouders hebben ten aanzien van hun kinderen:- ouders beschermen hun kinderen vanaf de zwangerschap totdat zij hun kindertijd voorbij zijnen/of scholing hebben afgerond;- ouders dragen zorg voor de vaststelling van hun identiteit en inschrijving bij de burgerlijke stand;- de moeder, als zij hiertoe in staat is, draagt zorg voor het zogen van de kinderen;- ouders waken over de lichamelijke en psychische gesteldheid van hun kinderen;- ouders dragen zorg voor religieuze sturing en opvoeding ‘naar het rechte pad’;- ouders zorgen voor onderwijs en vorming, aansluitend bij hun intellectuele en lichamelijke potenties.

Het gezag

Volgens de Mudawwanah heeft de vader zowel tijdens het huwelijk als na de echtscheiding het juridische gezag over de kinderen. De verzorging van de kinderen en de opvoeding is tijdens het huwelijk een verantwoordelijkheid van man en vrouw. Na de echtscheiding krijgt de moeder het feitelijke gezag: een recht dat is vastgelegd in het Marokkaanse familierecht. Als de moeder dit niet kan uitvoeren, dan krijgt de vader dit gezag en vervolgens de moeder van de moeder. Voor 2004had de moeder dit gezag over de dochters tot de leeftijd van twaalf jaar. Nu geldt dezelfde leeftijd voor meisjes en jongens: vijftien jaar. Vanaf hun 15e jaar mogen de kinderen zelf kiezen wie van de beide ouders hen verzorgt. Als de moeder hertrouwt dan houdt de moeder het feitelijke gezag tot dat het kind 7 jaar is. Voor een gehandicapt kind geldt het feitelijke gezag levenslang. Als de vader overlijdt (of onbekwaam is) dan krijgt de moeder het juridische gezag over dekinderen.

Ontvoering/achterlating van kinderen en vrouwen

Nog steeds worden Marokkaanse vrouwen in Nederland geconfronteerd met de ontvoering van dekinderen. Ook worden kinderen en de vrouw achtergelaten in Marokko. Zo worden er vrouwen achtergelaten die nog geen drie jaar in Nederland met hun partner samenwonen (zie 6.3). Soms wil de man zijn vrouw op deze manier dwingen om geen echtscheiding te beginnen. Omdat de man het juridische gezag heeft over de kinderen en Marokko het internationale verdrag over ontvoering niet heeft ondertekend, is het vaak lastig om de kinderen terug te halen naar Nederland. Het ministerie van Buitenlandse zaken kan worden gevraagd om diplomatiek te ondersteunen en te bemiddelen. Bemiddeling bestaat uit: het ondersteunen van de communicatie tussen beide partijen, het instellen van een onderzoek naar de verblijfsplaats van het kind en het geven van informatie over gerechtelijke procedures. Diplomatieke ondersteuning bestaat uit het verstrekken van de nodige reisdocumenten en het indienen van verzoeken om in een versnelde procedure een visumaanvraag te behandelen. In de praktijk gaat het om vaak tijdrovende procedures, waarbij het soms de vraag is of lokale autoriteiten als de politie willen meewerken. Regelmatig worden familieleden van de vader gevraagd om te bemiddelen. Of worden particuliere bureaus ingeschakeld om het kind ‘terug te halen’.

Een voorbeeld uit de praktijk: Voordat de echtscheiding is uitgesproken worden de moeder en haar twee dochters onder bedreiging van de vader meegenomen naar Marokko. In het huis waarin ze opgesloten zijn, is geen enkel communicatiemiddel. Het overlijden van de oma in Nederland is voor de manaanleiding om zijn vrouw toestemming te geven om naar Nederland te gaan. De dochters blijven achter. Haar broer vertrekt naar Marokko om de hulp van de lokale autoriteiten in te schakelen. Uiteindelijk lukt het om met inzet van een Nederlandse advocaat en detective dekinderen terug te halen naar Nederland.

Tip: Er zijn nauwelijks preventieve maatregelen die getroffen kunnen worden om een ontvoering te voorkomen. Belangrijk is om vrouwen te ondersteunen in het onderhandelen met de vader en om familieleden als bemiddelaars in te schakelen. Lukt dit niet dan kan het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken gevraagd worden om te bemiddelen.

Tip: Adviseer vrouwen om aangifte van de ontvoering te doen bij de politie.

Tip: Vrouwen waarvan de kinderen zijn ontvoerd kunnen het verzorgingsrecht opeisen bij de familierechtbank in Marokko. De rechter kan gevraagd worden om een dwangsom aan de man op te leggen en om de begeleiding terug naar Nederland te regelen.

Tip: Als vrouw en/of kinderen zijn achtergelaten kan de Nederlandse rechter gevraagd worden om ineen kort geding te man te dwingen om te verschijnen op het consulaat in Nederland. Dit om toestemming te geven om de kinderen te laten bijschrijven in het paspoort van de moeder. Er zijn mogelijkheden om de man juridisch te dwingen tot medewerking. Bijvoorbeeld om documenten te verstrekken.

Tip: Adviseer vrouwen die zijn achtergelaten in Marokko om contact op te nemen met het steunpunt in Berkane of het Nederlandse Consulaat in Marokko. Bijvoorbeeld om een laisser passer te vragen.

Tip: De gemeente waarin de vrouw woont, kan gevraagd worden om zonder haar toestemming geenpaspoort aan de kinderen uit te reiken. Ook kan de vrouw proberen om de kinderen in haar paspoortbij te schrijven. Hiervoor is wel de toestemming van de vader nodig. Als de kinderen de Nederlandsenationaliteit hebben dan kan de Nederlandse rechter gevraagd worden om de kinderen bij te schrijvenin het paspoort. Bij het consulaat kan informatie over de verschillende opties gevraagd worden.

Tip: Als de vader de kinderen niet wil erkennen dan kan de Nederlandse rechter het vaderschapvaststellen. Dit vonnis moet bekrachtigd worden door de Marokkaanse rechter. Het is verstandig omhierbij het Nederlandse consulaat in te schakelen.

Tip: Adviseer vrouwen om kopieën te bewaren van documenten waaruit blijkt dat zij de moeder van dekinderen is.